صادق گلزاده‏

فضائل شهر اللَّه‏

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«لَوْ عَلمْتُمْ مَا لَکُمْ فِى رَمَضانَ لَزِدْتُمِ للَّه شُکْراً»(1)
رسولخدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: اگر مى‏دانستید ماه رمضان چه فوائدى براى شما دارد هر چه بیشتر به شکر خداوند مى‏پرداختید.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«رَمَضانُ شَهْرُ اللَّه وَ هُوَ رَبیعُ الْفُقَراءِ»(2)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: رمضان ماه خدا و بهار فقراء است.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«أَوّلُ شَهْرِ رَمْضانَ رَحْمةٌ وَ وَسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ عِتْقٌ مِنَ النَّارِ»(3)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: اول رمضان رحمت و وسط و میانش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم است.

قال الباقر - علیه‏السلام - :
«شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرُ اللَّهِ وَ الصَّائِمُونَ فِیهِ أضْیافُ اللَّهِ وَ أَهْلُ کِرامَتِهِ»(4)
امام باقر - علیه‏السلام - فرمود: ماه رمضان ماه خدا و روزه‏داران مهمانان الهى و مورد تکریم بارى تعالى هستند.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«إذا جَاء رَمَضانَ فُتِحَتْ أبْوابُ الجَنَّةِ وَ غُلِّقَتْ أبْوابُ النَّارِ»(5)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: با حلول ماه رمضان درهاى بهشت باز و درهاى جهنم بسته مى‏شوند.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«مَنْ لَمْ یُغْفَرْ فِى شَهْرِ رَمَضانَ فَفِى أَىِّ شَهْرٍ یُغْفَرُ لَه»(6)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: اگر کسى در ماه رمضان آمرزیده نشود پس در چه ماهى آمرزیده خواهد شد؟!

رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود :
«اِنَّ الْجَنَّةَ لَتُنْجَدُ وَ تُزَیَّنُ مِنَ الْحَوْلِ اِلى‏ الْحَوْلِ، لِدُخُولِ شَهْر رَمَضانَ»(7)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: بهشت در طول سال فقط براى حلول ماه رمضان آذین‏بندى مى‏شود.

قال الباقر - علیه‏السلام - :
«لِکُلِ شَى‏ءٍ رَبیعٌ وَ رَبیعُ الْقُرانِ شَهْرُ رَمَضانَ»(8)
امام باقر - علیه‏السلام - فرمود: براى هر چیز بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان مى‏باشد.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرٌ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْکُمْ صِیامَهُ فَمَن صَامَه إِیماناً وَ احْتِسابَاً خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوم وَ لَدَتْهُ أمُّه»(9)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: ماه رمضان ماه وجوب روزه است و کسى که با ایمان و اخلاص به وظائف روزه‏دارى عمل کند از گناهانش همانند روز ولادت - که هیچ گناهى بر او نیست - پاک خواهد شد.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«شَهْرُ رَمَضانَ یُکَفِّرُ مَا بَیْنَ یَدَیْهِ إِلَى‏ شَهْرِ رَمَضانَ الْمُقبلْ»(10)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: ماه رمضان زمینه آمرزش گناهان ما بین خود و رمضان آینده را فراهم مى‏کند.

قال على - علیه‏السلام - :
«شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرُ اللَّهِ وَ شَعْبانُ شَهْرُ رَسُولِ اللَّهِ وَ رَجَبُ شَهْرى‏»(11)
على - علیه‏السلام - فرمود: ماه رمضان ماه خدا و ماه شعبان ماه رسولخدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - و رجب ماه من است.

قال رسول اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - :
«لَوْ یَعْلَمُ الْعَبْدُ ما فى رَمَضانَ، لَوَدَّ اَنْ یَکُونَ رَمَضانُ سنةً»(12)
رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: اگر بنده ویژگى‏ها و امتیازات ماه رمضان را مى‏دانست دوست مى‏داشت رمضان یک سال باشد.

رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود :
«اِنَّ أبْوابَ السَّماءِ تُفْتَحُ فى اَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ لا تُغْلَقُ اِلى آخَرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ.(13)
رسول‏خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - فرمود: درهاى آسمان در اولین شب رمضان باز و این درهاى رحمت تا شب آخر رمضان بسته نخواهد شد.

برکات و فوائد روزه

آیات بسیارى در قرآن، بر لزوم روزه و فوائد آن نازل گردیده، چنانکه روایات فراوانى در خصوص آن از خاندان عصمت و طهارت - علیهم افضل صلوات المصلین -، وارد شده که از بررسى همه آنها، ارزش و اهمیت روزه و فوائد و لزوم آن استفاده مى‏شود - و اگر فائده‏اى برآن مترتب نبود جز فرمانبردارى از مولاى حقیقى، و خداى بزرگ، براى ما کفایت مى‏نمود:


«استعینوا بالصّبر و الصّلوة»(14)
با صبر (روزه) و نماز از خدا کمک بگیرید.

«الصَّومُ یُسَوِّدُ وُجْهَهُ»(15)
روزه شیطان را رسوا مى‏کند.

«وَ لِکُلِّ شَىْ‏ءٍ زَکوةٌ، وَ زَکوةُ الْأَبْدانِ الصِّیامُ»(16)
براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدن‏ها روزه‏دارى است.

«ما مِنْ صائِمٍ یَحْضُرُ قَوْماً یَطْعَمُونَ اِلاَّ سَبَّحَتْ اَعْضاؤُهُ، وَ کانَتْ صَلاةُ الْمَلائکَةِ عَلَیْهِ، وَکانَتْ صَلاتُهُمْ لَهُ اسْتِغْفاراً»(17)
روزه‏دارى نیست که نزد گروهى حاضر شود که مشغول صرف غذا هستند مگر اینکه اعضاى او تسبیح مى‏کنند و ملائکه بر او درود مى‏فرستند و درود ملائکه بر او استغفار براى او است.

«الصَّائِمُ فى عِبادَةِ اللَّهِ، وَ إِنْ کانَ نائِماً عَلى‏ فِراشِهِ، مالَمْ یَغْتَبْ مُسْلِماً»(18)
روزه‏دار در عبادت خداست - گر چه خواب باشد، - تا زمانى که غیبت مسلمانى را نکند.

«اَخْبرَنى جِبْرَئیلُ عَنْ رَبّى اَنَّهُ قالَ: ما اَمَرْتُ اَحَداً مِنْ مَلائِکَتى اَنْ یَسْتَغْفِرُوا لِاَحدٍ مِنْ خَلْقى اِلاَّ اسْتَجَبْتُ لَهُمْ فیه»(20)
جبرئیل مرا از پروردگارم خبر داد: من احدى از فرشتگانم را فرمان ندادم که براى فردى از مخلوقم طلب آمرزش کنند، مگر آنکه آن را اجابت خواهم کرد.

«قالَ اَبُوعَبْدِاللَّهِ الصَّادِقُ - علیه‏السلام - مَنْ صامَ یَوْماً فِى الْحَرِّ، فَاَصابَ ظَمَأً وَ کَّلَ اللَّهُ بِهِ اَلْفَ مَلَکٍ یَمْسَحُونَ وَجْهَهُ، وَ یُبَشِّرُونَهُ، حتّى‏ اِذا اَفْطَرَ، قالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: ما اَطْیَبَ ریحَکَ، یا مَلائِکَتى اِشْهَدُوا اَنّى قَدْ غَفَرْتُ لَهُ»
امام صادق - علیه‏السلام - فرمود: کسى که در روز گرمى روزه‏دار باشد، و تشنه شود خداوند هزار فرشته را مأمور مى‏نماید خود را به صورت او بمالند و تا هنگام افطار به او بشارت دهند: خداوند فرموده است چقدر بوى تو خوش است. اى ملائکه من! شاهد باشید که من او را آمرزیدم.(21)

«انفاسکم فیه تسبیح»
نفس‏هاى شما در ماه مبارک رمضان به منزله تسبیح الهى است.

«دعائکم فیه مستجاب»
دعاهاى شما در ماه مبارک رمضان مستجاب است.

«فى خَبَرِ اَبى ذَرٍّ اَنَّهُ سَئَلَ النَّبِىُّ - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - مَا الصَّوْمُ؟ قالَ: فَرْضٌ مَجْزِىٌّ وَ عِنْدَ اللَّهِ اَضْعافٌ کَثیرَةٌ»(22)
در روایت ابوذر آمده است که از رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - سئوال شد: روزه چیست؟ فرمود: واجبى است پاداش داده شده، و در نزد خداست چندین برابر.

«عَلَیْکَ بِالصَّوْمِ، فَاِنَّهُ زَکاةُ الْبَدَنِ، وَ جُنَّةٌ لِاَهْلِهِ»(23)
بر تو باد به روزه؛ که آن (روزه) زکات بدن و سپرى براى اهل آن (روزه‏داران) است.

«کُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ هُوَ لَهُ غَیْرُ الصِّیامِ، هُوَلى، وَ اَنَا اُجْزى‏ بِهِ»(24)
هر عمل فرزند آدم، براى اوست جز روزه که آن براى من است و من پاداش آن هستم (یا آنکه من پاداش آن را خواهم داد).

«إِنَّ لِلْجَنَّةِ باباً یُدْعَى الرَّیَّانُ لا یَدْخُلُ مِنْهُ اِلاَّ الصَّائِمُون»(25)
براى بهشت درى است که به ریّان خوانده مى‏شود که جز روزه‏داران از آن داخل نمى‏شوند.

«وَ لَخَلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ، اَطْیَبُ عِنْدَاللَّهِ عَزَّ وَ جَلِّ مِنْ ریحِ الْمِسْکِ، وَالصَّائِمُ یَفْرَحُ بِفَرْحَتَیْن: حینَ یَفْطُرُ فَیَطْعَمُ وَ یَشْرَبُ، وَ حینَ یَلْقانى فَاُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ»(26)
بوى دهان روزه‏دار از بوى مشک نزد خداوند خوش‏تر است و شخص روزه‏دار دو شادمانى دارد: یکى در وقت افطار که غذا خورده و آب مى‏آشامد و دوم در وقتى که به ملاقات من آمده و من او را به بهشت وارد مى‏کنم.


«قالَ الصَّادِقُ - علیه‏السلام - : اَفْضَلُ الْجِهادِ الصَّوْمُ فِى الْحَرِّ»(28)

«بُنِىَ الْاِسْلامُ عَلى‏ خَمْسِ دَعائِمَ: عَلَى الصَّلوةِ وَ الزَّکوة وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ وِلایَةِ اَمیرِالْمُؤْمِنینَ، وَاْلائِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ صَلواتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ»(29)

«ثَلاثَةٌ مِنْ رَوْحِ اللَّه: التَّهَجُّدُ مِنْ اللَّیْلِ بِالصَّلاةِ، وَلِقاءُ الْاِخْوانِ، وَ الصَّوْمُ»(30)

«الصَّوْمُ فِى الشِّتاءِ الْغَنیمَةُ الْبارِدَةُ»(31)

«یا اُسامَةُ عَلَیْکَ بِالصَّوْمِ، فِاَنَّهُ قُرْبَةً اِلىَ اللَّهِ»(32)

«وَ الصِّیامُ فِى الْهَواجِرِ»(33)
و روزه گرفتن در شدت گرما.

«ما مِنْ مُؤْمِنٍ یَصُومُ شَهْرَ رَمَضانَ اِحْتِساباً اِلاَّ اَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعَ خِصالٍ: اَوَّلُها یَذُوبُ الْحَرامُ مِنْ جَسَدِهِ، وَ الثَّانِیَةُ یَقْرُبُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ الثَّالِثَةُ یَکُونُ قَدْ کَفَرَ خَطیئَةَ اَبیهِ آدَمَ، وَ الرَّابِعَةُ یُهَوِّنُ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَراتِ الْمَوْتِ وَ الْخامِسَةُ اَمانٌ مِنَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ یَوْمَ الْقِیمَةِ، وَ السَادِسَةُ یُعْطیهِ اللَّهُ بَراءَةً مِنَ النَّارِ، وَ السَّابِعَةُ یُطْعِمُهُ اللَّهُ مِنْ طَیِّباتِ الْجَنَّة»(34)
حرام از بدنش آب خواهد شد، کفاره اشتباه پدرش آدم خواهد بود، به حرمت خدا نزدیک مى‏شود، سکرات مرگ بر او آسان مى‏گردد. امان از گرسنگى و تشنگى قیامت خواهد بود، به او ورقه برائت از آتش داده خواهد شد، و او را از پاکیزه‏هاى بهشت اطعام دهند.

«یا جابِرُ هذا شَهْرُ رَمَضانَ مَنْ صامُ نَهارَهُ وَقامَ وِرْداً مِنْ لَیْلِهِ، وَ عَفَّ بَطْنَهُ وَفَرْجَهُ، وَکَفَّ لِسانَهُ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ فَقالَ جابِرُ: یا رَسُولَ اللَّه! ما اَحْسَنُ هذَا الْحَدیثُ! فَقالَ رَسُولُ اللَّه - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - : یا جابِرُ و ما اَشَدُّ هذِهِ الشُرُوُط»!(35)
اى جابر! این ماه رمضان است، کسى که روزش را روزه بگیرد و شب را به عبادت بسر برد و شکم و عورت خود را از حرام نگهدارى کند و زبانش را حفظ نماید، از گناهانش بیرون مى‏رود همان‏گونه که از ماه رمضان خارج مى‏شود [و به ماه شوال وارد مى‏شود].
جابر گفت: چه سخن زیبایى است! حضرت فرمود: اى جابر! چه شروط سختى!

«دعیتم فیه الى ضیافة اللَّه...»
در ماه رمضان به میهمانى خدا دعوت شده‏اید.

«عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ قالَ: کَتَبْتُ اِلى‏ اَبى مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِىِّ - علیه‏السلام - لِمَ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الصِّیامَ؟ فَوَرَدَ فِى الْجَوابِ: لِیَجِدُ الْغَنِىُّ مَسَّ الْجُوعِ فَیَمُنَّ عَلَى الْفَقیر»(36)

لِعرْفانِ مَسِّ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ، لِیَکُونَ الْعَبْدُ ذَلیلاً، مُسْتَکیناً، مَأْجُوراً مُحْتَسِباً صابِراً، فَیَکُونَ ذلِکَ دَلیلاً عَلى‏ شَدائِدَ اْلاخِرَةِ، مَعَ ما فیهِ مِنَ اْلاِنْکِسارِ لَهُ عَنِ الشَّهَواتِ واعِظاً لَهُ فِى الْعاجِلِ دَلیلاً عَلَى اْلأجِلِ ...».(37) 1. روزه تقاى و خویشتن‏دارى مى‏آورد که بزرگترین سجیه و بالاترین خُلق در انسان است و باید گفت: صفتى است که در هر که پیدا شود، انسان کامل و محبوب خدا خواهد گردید، و آثارى که بر تقوا بار مى‏شود، در نتیجه عائد روزه‏دار مى‏گردد. این معنى از آیه مبارکه 183 سوره بقره استفاده مى‏شود. 2. یار و مددکار آدمى است همان گونه که در آیه شریفه آمده است: 3. صورت شیطان را سیاه مى‏کند آن طور که در روایت شریف رسیده است: 4. چنانکه از امام صادق - علیه‏السلام - نقل شده که: پیغمبر اکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - براى اصحاب خود بیان فرمود. بدن را پاک خواهد کرد، و به آن رشد و نمو خواهد داد: 5. فرشتگان بر او درود فرستند و درود آنان استغفار است، چنانکه از رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - روایت شده‏است. 6. چنانکه از رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - نقل شده است: 7. فرشتگان او را دعا کنند، چنانکه از آن حضرت روایت شده، «إِنَّ اللَّهَ وَ کَّلَ مَلائِکَةً بِالدُّعاءِ لِلصَّائِمینَ»(19) و در روایت دیگرى از آنحضرت نقل شده: 8. فرشتگان، خود را بصورت او مى‏مالند و به او مژده مى‏دهند. 9. نفس روزه‏دار تسبیح است: 10. دعاى روزه‏دار مستجاب خواهد شد: 11. پاداش عمل او چندین برابر داده خواهد شد، چنانکه از پیامبر اکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - این گونه روایت شده است: 12. سپر از عذاب و آتش و از خطرات دیگر است، چنانکه حضرت على - علیه‏السلام - در وقت وفاتش، به فرزند گرامى‏اش سفارش فرمود: 13. پاداش آن با خود پروردگار است، چنانکه از پیامبراکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - نقل شده که: خداى تبارک و تعالى فرمود: 14. یکى از درهاى بهشت، مخصوص روزه‏داران است، چنانکه از پیامبراکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - نقل شده که: 15. دو شادمانى براى روزه‏دار است همان‏طور که در روایت آمده است: 16. موجب صحت بدن است چنانکه از پیامبر اکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - روایت شده‏است. «صُومُوا تَصِحُّوا»(27) و از نظر اطباء هم ثابت گردیده: روزه در سلامتى بدن، اثر بخصوصى دارد، و نود درصد امراض را از این راه معالجه مى‏نمایند. 17. روزه گرفتن در فصل گرما، بالاترین جهاد است. 18. زیر بنا و اساس اسلام است، چنانکه از امام صادق - علیه‏السلام - روایت شده: اسلام بر پنج پایه و ستون نهاده شده: بر نماز و زکات و روزه و حج و ولایت امیرالمؤمنین و ائمه از فرزندان او - علیهم‏السلام - 19. رحمت خدا و توفیق و فرج اوست که بسبب آن، حیات انسانى حاصل گردد، چنانکه از امام صادق - علیه‏السلام - روایت شده: سه چیز از روح اللَّه است: بیدارى شب به نماز، ملاقات برادران، و روزه. 20. روزه در زمستان، غنیمتى لذت‏بخش و بى‏رنج و زحمت است، چنانکه از پیامبر اکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - روایت شده‏است. 21. وسیله قرب به خداست، چنانکه در وصیت رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - به اسامة بن زید دیده مى‏شود. 22. یکى از هفت چیزى است که از سوابق ایمان است، چنانکه از حضرت على - علیه‏السلام - روایت شده: هفت چیز از اولیات ایمان است (یعنى نخست به آنها سفارش شده) به آنها چنگ بزنید ... تا آنجا که مى‏گوید: 23 تا 29. چنانکه از روایت معاویة بن عمار استفاده مى‏شود: پیامبراکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - در پاسخ به سؤالات یهودى، پاداش روزه‏دار ماه رمضان را چنین بیان فرمود: 30. در صورتى که شرائط را مراعات کند و روزه خواص را بگیرد، از گناهان بیرون آید مثل روزى که از مادر متولد گشته است، چنانکه از پیامبر اکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - نقل شده است: 31. روزه‏دار مهمان خدا است : 32. عواطف انسانى را تهییج مى‏کند؛ مالدار را بیدار کرده؛ غنى و ثروتمند بیاد فقیر و درمانده مى‏افتد و گرسنگى و زحمت و رنج و محرومیت او را در زندگى لمس مى‏نماید، پس بر فقیر محبت کرده و به او رسیدگى مى‏نماید و این مطلب در روایت امام حسن عسکرى - علیه‏السلام - در بیان فلسفه روزه آمده است: 33. آدمى بیاد قیامت مى‏افتد و لذا در خطبه رسول خدا - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - سفارش مى‏فرماید که: از گرسنگى و تشنگى خود گرسنگى و تشنگى روز قیامت را بیاد آورید که چنین عملى در پاکى، ایمان و تقواى روزه‏دار بسیار مؤثّر است و اگر کسى قیامت را در حقیقت پیش چشمش مجسم سازد، انسان شایسته‏اى خواهد گردید و از امام رضا - علیه‏السلام - از فلسفه روزه سئوال شد و آن حضرت فرمود:

درجات و مراحل روزه‏

محققین علم اخلاق روزه را به سه مرتبه درجه بندى کرده‏اند:

1- روزه عموم‏

روزه عموم عبارت است از حفظ شکم و شهوت از خوردن و آشامیدن و بهره‏گیرى از غریزه جنسى و رعایت آداب ظاهرى یعنى رعایت همان مسائلى که در توضیح‏المسائل‏ها بیان شده است.
پیامبر اکرم - صلى‏اللَّه علیه و آله و سلم - مى‏فرماید:
«اِنَّ اَیْسَرَ مَاافْتَرَضَ اللَّه عَلى‏ الصَّائِمِ فى صِیامِهِ تَرْکُ الطَّعامِ وَالشَّرابِ»(38)
به راستى آسان‏ترین چیزى که بر روزه‏دار واجب شده است این‏که از خوردنى‏ها و آشامیدنى‏ها اجتناب کند.

2- روزه خصوص و خواص‏

روزه خصوص و خواص عبارت است از حفظ زبان، گوش، چشم، دست و پا و سایر اعضا و جوارح از گناهان و افطار آن به انجام گناه است.
حضرت صادق - علیه‏السلام - فرمودند:
«اِذا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ فَرْجُکَ وَ لِسانُکَ وَ تَغُضُّ بَصَرَکَ عَمَّا لا یَحِلُّ النَّظَرَ اِلَیْهِ، وَالسَّمْعَ عَمَّا لا یَحِلُّ اسْتِماعُهُ اِلَیْهِ وَاللِّسانَ مِنَ‏الْکِذْبِ وَالْفُحْشِ»(39)
هرگاه روزه گرفتى پس باید گوش، چشم، فرج و زبانت روزه باشند و نگاهت را از چیزهایى که نگاه به آن‏ها جایز نیست حفظ کنى و گوشت را از آنچه شنیدنش جایز نیست، محافظت نمایى و زبانت را از دروغ و فحش حفظ کنى.

3- روزه خاص الخاص (خصوص الخصوص و یا خواص الخواص)

و آن روزه قلب از هموم دنیویّه و افکار پست و نگهدارى او از ماسوى اللَّه است و افطار آن به توجه به غیر خداوند؛ یعنى توجه به دنیا و متاع آن مگر دنیایى که مقدمه دین باشد که این‏گونه دنیا زاد و توشه آخرت است. البته این‏گونه روزه مخصوص به انبیا و صدیقین و مقرّبین است.
حضرت على - علیه‏السلام - مى‏فرماید:
«صَوْمُ الْقَلْبِ خَیْرٌ مِنْ صِیامِ اللِّسانِ وَ صَوْمُ اللِّسانِ خَیْرٌ مِنْ صِیامِ الْبَطْنِ»(40)
روزه دل با ارزش‏تر از روزه زبان (اعضاء و جوارح است و روزه زبان (اعضاء و جوارح) برتر از روزه شکم است.
البته هر سه قسم روزه، اسقاط تکلیف خواهد نمود، اما روزه‏اى که روزه‏دار از آن سود مى‏برد، و بوسیله آن بدرجاتى مى‏رسد، و خداوند بزرگ، پاداش آن خواهد گردید و امکان دارد در همین دنیا پرده حجاب از روى چشم او برداشته شود و عالمى را ببیند که چشمى، آن را ندیده و گوشى، آن را نشنیده و به دل احدى، خطور نکرده، قسم سوم است.

1) شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ص 12.






































2) همان، ص 5. 3) الجامع الصغیر، ج 1، ص 432، ح 2815 . 4) فضائل الاشهر الثلاثة، ص 123. 5) صحیح مسلم، ج 2، ص 758، ح 1. 6) شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ص 12 . 7) شیخ عباس قمى، سفینة البحار، ج 2، ص 67 . 8) شیخ حرّ عاملى، وسائل الشیعه، ج 7، ص 218 . 9) شیخ طوسى، التهذیب، ج 4، ص‏152، ح 421؛ مسند أبى یعلى، ج 1، ص 395، ح 860 . 10) الجامع الصغیر، ج 2، ص 80، ح 4904. 11) همان‏ص 366 . 12) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 93، ص 344 . 13) همان . 14) سوره بقره، آیه 45 . 15) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 246 . 16) همان . 17) همان، ص 247 . 18) همان . 19) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 253. 20) همان . 21) همان. 22) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 248 . 23) همان، ص 248 و 367. 24) همان، ص 248. 25) همان، ص 252 . 26) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 250 . 27) همان، ص 255. 28) همان، ص 256 . 29) همان، ص 257. 30) همان . 31) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 257. 32) همان، ص 258. 33) همان. 34) شیخ حرّ عاملى، وسائل‏الشیعه، ج 7، ص 172؛ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 369. 35) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 371. 36) همان، ص 369. 37) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 375. 38) شیخ حرّ عاملى، وسائل‏الشیعه، ج‏1، ص 118. 39) محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج‏96، ص 295. 40) آمدى، غررالحکم و دررالکلم، حدیث 3363.