با توجه به فراگیری تلویزیون در کشور ما و پرمخاطب بودن این رسانه می‌توان گفت که مناظره‌های تلویزیونی حتی این اثر را دارند که قطب‌بندی و جایگاه نامزدها را به نحو محسوسی در افکار عمومی تغییر دهند. زنده بودن این مناظره‌ها هم باعث می‌شود تا کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری بدون پرده در حضور مردم به دفاع از دیدگاه‌های خود بپردازند. مزیت دیگر این مناظره‌های زنده این است که هر یک از کاندیداها می‌توانند انتقاداتی را که نسبت به رقیب خود دارند در حضور وی مطرح کرده و رقیب نیز می‌تواند به دفاع از عملکرد خود بپردازد. ماحصل این تک‌ها و پاتک‌ها اگرچه ممکن است به نفع یک‌کاندیدا و به ضرر کاندیدای دیگر منجر شود، اما آنچه مسلم است این‌که مردم در چنین فضایی بهتر می‌توانند کاندیدای اصلح خود را انتخاب کنند؛ اگر هم کسانی پیش از این مناظره‌ها، کاندیدای خود را انتخاب کرده باشند بعد از این برنامه‌ها یا در انتخاب خود راسخ‌تر می‌شوند و یا در آن تجدیدنظر می‌کنند.

انتخابات نهم و اولین مناظره‌های تلویزیونی

سابقه مناظره انتخاباتی به انتخابات ریاست جمهوری نهم برمی‌گردد. در آن دوره که در مرحله اول انتخابات 9 کاندیدا حضور داشتند پس از مشخص شدن نتایج دور اول و راهیابی علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد به دور دوم، صدا و سیما زمینه مناظره نمایندگان این دو‌کاندیدا را فراهم کرد، به طوری که مهدی کلهر و حسین مرعشی به نمایندگی از احمدی‌نژاد و هاشمی رفسنجانی به مناظره با یکدیگر پرداختند.

اگرچه در آن دوره، مناظره انتخاباتی به مناظره نمایندگان کاندیداها خاتمه یافت، اما 4 سال پس از این انتخابات، رئیس سازمان صدا و سیما با استفاده از تجربه به دست آمده در آن دوره، اعلام کرد که در انتخابات ریاست جمهوری دهم، رسانه ملی، 6 مناظره جذاب را میان کاندیداها ترتیب خواهد داد تا برای اولین بار کاندیداها بتوانند به صورت رو در رو با یکدیگر گفتگو کنند.

به دنبال اعلام این مساله از سوی عزت‌الله ضرغامی، برنامه‌ای اجمالی برای تعیین زمان پخش مناظره کاندیدا تهیه شد. در این برنامه و جدول تهیه شده، 4 رنگ در جدول پیش‌بینی شد و با در نظر گرفتن هر رنگ به عنوان یک کاندیدا، زمان برگزاری مناظره‌ها میان کاندیدا‌ها، قرعه‌کشی و تنظیم شد. بر این اساس رنگ طلایی در جداول، مشخص کننده مهدی کروبی، رنگ سبز نشانگر میرحسین موسوی، رنگ قرمز نمایانگر محمود احمدی‌نژاد و رنگ آبی مشخصه محسن رضایی شد. با این توضیح و با توجه به جدول زمانی، 6 مناظره انتخاباتی میان 4 کاندیدا به صورتی که در جدول ضمیمه نشان داده شده است، خواهد بود.

برای اجرا و مدیریت جلسات مناظره‌ها دیروز رئیس سازمان صدا و سیما، رضا پورحسین، مدیر شبکه 4 سیما را انتخاب کرد تا به عنوان یک فرد تحصیلکرده که دارای سوابق متعدد مدیریتی در شبکه‌های مختلف صدا و سیماست، جلسات مناظره‌ها را مدیریت کند.

تردیدها در خصوص مناظره

پس از اعلام رسمی برگزاری مناظره‌ها از سوی رئیس سازمان صدا و سیما، نامزدها یا حامیان آنها آمادگی خود را برای برگزاری مستقیم مناظره اعلام کردند به طوری که مهدی کروبی، محسن رضایی و سپس محمود احمدی‌نژاد برای مناظره اعلام آمادگی کردند، اما خود موسوی در این زمینه هنوز اعلام رسمی نکرده است؛ اما در روزهای اخیر در سطح رسانه‌ها اخباری تاییدنشده درباره احتمال برگزار نشدن مناظره‌ها لااقل به طور مستقیم مطرح بوده و هست که البته باتوجه به اعلام رسمی این موضوع از سوی رسانه ملی، مخالفت هریک از نامزدها با این موضوع می‌تواند ضربه مهلکی به آنها در سطح افکار عمومی وارد کند.

اولین خبری که از تردیدهای نامزدها برای برگزاری مناظره‌ها مطرح شد از سوی فاطمه آلیا عضو فراکسیون انقلاب اسلامی مجلس بود که در گفتگویی با مهر از احتمال لغو مناظره نامزدهای دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در صدا و سیما خبر داد. وی گفته بود اخیرا با برخی پیگیری‌ها متوجه شدیم که برخی از نامزدهای انتخابات با انجام مناظره‌های تلویزیونی مخالفت کرده‌اند و به خاطر این مخالفت هنوز معلوم نیست مناظره‌ها انجام شود. پس از این مصاحبه‌ برخی افراد در گفتگو با رسانه‌های خبری ضمن مخالفت با برگزار نشدن مناظره‌ها بر ایستادگی صدا و سیما به این موضوع تاکید کردند.

اصول مناظره

مناظره‌های نامزدهای انتخابات به عنوان یک ابتکار نو و جدید بدون شک برای تنویر افکار عمومی و پاسخ صریح به سوال‌هایی که در ذهن مردم وجود دارد می‌تواند نقش تعیین‌کننده داشته باشد، اما همین مناظره‌ها احتیاج به اصولی دارد که نامزدها باید آن را رعایت کنند؛ اصولی که به مثابه خطوط قرمز مناظره تلقی می‌شود عبارت است از: 1 استفاده ابزاری از مقدسات، امام خمینی (ره)، رهبری و ولایت فقیه، شهیدان و ارزش‌های انقلاب اسلامی 2 نادیده انگاشتن دستاوردهای مسلم انقلاب اسلامی و سیاه‌نگری 3 پرهیز از قومیت‌گرایی که وحدت ملی را خدشه‌دار می‌کند 4 ممنوعیت ورود به احوال شخصیه و حریم خصوصی نامزدها.

اگر از این چهار مورد بگذریم قلمرو بس فراوانی برای ورود نامزدها به آنها و الزام به پاسخگویی وجود دارد که نامزدها می‌توانند از آن بهره‌ ببرند مثالی چون سند چشم‌انداز و ساز و کارهای عملیاتی کردن، اصل 44 قانون اساسی و برنامه‌های نامزدها برای اجرایی شدن آنها، تورم و راه‌حل مشخص کاهش آن، گرانی، بحران مسکن، اشتغال، امنیت اجتماعی، مبارزه با فقر، رابطه با آمریکا، انرژی هسته‌ای، آزاداندیشی، تهاجم فرهنگی و بسیاری از مسائل که نامزدها می‌توانند روی آنها مانور کنند.

گمانه‌زنی‌ها در خصوص پیروز مناظره‌ها

بحث مناظره‌ها این روزها این‌قدر مهم شده است که در محافل کوچک و بزرگ از خانواده گرفته تا جمع همکاران و همفکران، این‌که چه کسی پیروز مناظره‌ها خواهد بود نقل مجالس شده است. برخی باتوجه به قدرت سخنوری احمدی‌نژاد و دسترسی او به منابع و اطلاعات و آمار، او را پیروز مناظره‌ها می‌دانند، برخی از احتمال داغ شدن مناظره کروبی و میرحسین موسوی سخن می‌گویند و این‌که می‌تواند این مناظره خود ضربه‌ای باشد به وحدت اصلاح‌طلبان و برخی دیگر از مهم بودن مناظره احمدی‌نژاد و موسوی به عنوان دو قطب اصلی انتخابات 22 خرداد سخن می‌گویند که می‌تواند پیروز انتخابات را تا حد زیادی مشخص کند. این مناظره از آن جهت اهمیت بیشتری به خود می‌گیرد که بسیاری از افراد که هنوز تصمیم خود را برای رای دادن به نامزدی نگرفته‌اند و به قول معروف هنوز مرددند، منتظرند ببینند در جدال مناظره احمدی‌نژاد و موسوی کدام یک پیروز خواهد بود تا رای خود را در سبد او بریزند.

این مسائل موجب شده است تا افکار عمومی به مناظره توجهی ویژه داشته باشند، بعید نیست که مناظره‌ها بخصوص مناظره احمدی‌نژاد و میرحسین موسوی به یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های صدا و سیما در سال‌های اخیر تبدیل شود.